امروزه در همه جوامع ما در زمانی زندگی می‌کنیم که با توسعه اقتصادی اجتماعی و پیشرفت دانش پزشکی طول عمر بیشتر شده است. بالا رفتن طول عمر افراد باعث میشود که درصد بیشتری از جمعیت، سالمند یعنی بالای ۶۰ سال باشند. این سالمند شدن جمعیت در همه دنیاست و رو به افزایش است یعنی دیگر متوقف نمی‌شود یا کاهش پیدا نمی‌کند چون هر چه زمان می‌گذرد به همان دلیل بهبود شرایط زندگی و دانش پزشکی، طول عمر بیشتر و بیشتر میشود. پس سالمند شدن در واقع یک پیشرفت است اما به شرطی که نیازهای سالمندان را در نظر بگیریم و برای این جمعیت در حال افزایش برنامه‌ریزی داشته باشیم. اینکه سالمندان چه نیازهایی دارند؟
با ویکی روان همراه باشید
بدیهی است انسان نیازهای پایه‌ای دارد مانند خوراک، پوشاک، مسکن و… تا این نیازها برطرف نشوند نمی‌توان به نیازهای سطح بالاتر مانند نیاز به تعلق و دوست داشتن، منزلت و احترام و… پرداخت. نیازهای بهداشتی درمانی هم جزو این نیازهای پایه است مانند نیازهای سالمندان
نیازهای سالمندان بهداشت و درمان
بدون هیچ شکی هدف ما این است که سالمندان بهتر زندگی کنند. مهم‌ترین چیزی که در سالمندی کیفیت زندگی را افزایش می‌دهد و باعث میشود سالمندان زندگی بهتری داشته باشند حفظ استقلال است. هدف این است که سالمند بتواند کارهای روزانه خودش را انجام بدهد و چه در خانواده و چه در جامعه فعال باشد.
سالمندان از چه کارهای تفریحی سالم باید در زندگی شان کمک بگیرند تا به ارامش برسند و از بروز آلزایمر و افسردگی که شایع ترین عارضه های مربوط به این سن هستند در آن ها پیشگیری کرد
از نیازهای سالمندان داشتن تغذیه مناسب، سطح بهداشتی – درمانی کافی، داشتن مکان زندگی راحت و آسوده، امکانات مالی کافی و … موارد مهمی در زندگی سالمندان هستند که باعث ارتقای سطح روانی و جسمی و در نهایت شادی و سرزندگی آنها می شوند اما بخش مهمی از رازهای شادی و سلامت سالمندان به تفریح آنها مرتبط است که معمولا کمتر به آن توجه می شود چون اغلب ما فکر می کنیم آنها بیشتر به استراحت و محیط آرام نیاز دارند.
در حالی که سالمندان وقت آزاد زیادی دارند و اگر بتوانند بخشی از زمان خود را به تفریح اختصاص دهند قطعا سلامت روانی و جسمی شان تضمین خواهد شد. تفریحات در نظر گرفته شده برای سالمند باید انرژی و نشاط بیشتری به او بدهد؛ بدون اینکه آزار و اذیتی به او برساند. و نیازهای سالمندان را رفع کنند.
مثلا تفریحی مانند بازی شطرنج ممکن است برای سالمندی مفید و برای سالمند دیگری خسته کننده و حتی مضر باشد یا اگر به سالمندی که بیماری ریوی یا آرتروز شدید دارد توصیه کنیم هر روز پیاده روی کند، در واقع نه فقط موجب آزار او شده ایم بلکه ممکن است سلامت جسمی او را هم به خطر اندازیم. بنابراین برای انتخاب نوع تفریح سالمندان این شرایط باید در نظر گرفته شود.
۱- در نظر گرفتن وضعیت فرهنگی – اجتماعی
نوع فرهنگ و ساختار اجتماعی که فرد در آن رشد کرده، نکته بسیار مهمی است که علایق و دلبستگی های او را نمایان می کند. مثلا برای فردی که در یک خانواده مذهبی رشد کرده شاید حضور در مراسم قرآن خوانی یا مراسم مذهبی بسیار نشاط بخش باشد. چنین سالمندانی علاقه زیادی هم به سفرهای زیارتی دارند؛ بنابراین باید شرایطی به وجود آید تا با تورهای مسافرتی ارزان قیمت به سفر بروند.
تفریح های مذهبی برای افرادی که در اروپا زندگی می کنند یا سطح اعتقادی مذهبی قوی ندارند یا مناسب نیست. برای این افراد به رفتن به مناطق تاریخی، طبیعت گردی، حضور در مجامع ادبی و گوش دادن به موسیقی های مورد علاقه به جای حضور در مراکز مذهبی خیلی مفرح تر است.
۲- در نظر گرفتن شرایط تحصیلی
جامعه سالمندان ما به سمتی می رود که تعداد سالمندان تحصیلکرده بیشتر شده است. برای فردی که تحصیلاتی در زمینه خاص و علاقه به مطالعه دارد، به احتمال زیاد کتاب گزینه مناسبی برای اوقات فراغت است. این افراد می توانند در مراسم ادبی و شعرخوانی حضور یابند.
در گوشه و کنار شهر و در کتابخانه ها و محافل ادبی گاهی سالمندان می توانند همتایان خود را بیابند و بدین وسیله دوستان جدیدی هم پیدا کنند. جدول حل کردن، بازی شطرنج و بازی های دیگر فکری نیز برای افراد تحصیلکرده تفریح های خوبی است که میتواند نیازهای سالمندان را رفع کند.
۳- در نظر گرفتن مکان تفریحی
در کشورهای پیشرفته دنیا برای رفع نیازهای سالمندان مراکز تفریحی برای سالمندان در محله های مختلف وجود دارد و با توجه به شرایط جسمانی سالمند نزدیکترین آنها انتخاب می شود و سالمند در ساعات و روزهایی از هفته در آنجا حضور می یابد. در کشور ما نیز چند مرکز وجود دارد و تلاش شده مراکز بیشتری دایر شود ولی تعداد این مراکز بسیار اندک است و نمی تواند جمعیت رو به رشد سالمندی کشور ما را پوشش دهد.
۴- در نظر گرفتن شرایط اقتصادی
تفریحی که برای هر سالمندی توصیه می شود به شرایط اقتصادی او نیز بستگی دارد. سالمندی دوره ای است که کمتر کسی شاغل است. اغلب سالمندان بازنشسته اند و در بازنشستگی هم درآمد کاهش می یابد.
از یک سو، سطح هزینه ها به دلیل ناتوانی های ناشی از بیماری و هزینه های درمانی بالا می رود و از سوی دیگر، ساختار جامعه ما طوری است که والدین همچنان نقش حمایتگری خود را هنگام ازدواج فرزندان و بعد از ورود عروس و داماد و نوه ها به زندگی ایفا می کنند و این کار نیز مخارج آنها را چند برابر می کند.
در یک نظرسنجی از سالمندان پرسیده شد برای چه به مراکز ورزشی یا مراکز تفریحی مراجعه نمی کنند؟ بسیاری از آنها دلیل اصلی حضور نیافتن در چنین مراکزی را نبود امکانات مالی عنوان کردند. بنابراین بهتر است تفریحی برای سالمند در نظر گرفته شود که متناسب با شرایط اقتصادی او باشد یا هزینه ها را به حداقل برسانند.
۵- در نظر گرفتن هنر و حرفه سالمندان
بسیاری از سالمندان هنر خاصی دارند، مثلا کار دستی بلد هستند. باید مراکزی تاسیس شود که سالمندان بتوانند کارهای دستی خود را به این مراکز ارائه دهند. حتی سالمندانی هستند که به کشاورزی علاقه زیادی دارند. برای این گروه باید پارک هایی را در نظر گرفت و باغبانی و کاشت گل و گیاه را برعهده سالمندان علاقمند به این کار گذاشت.
البته در مرکز کهریزک مناطقی وجود دارد که سالمندان می توانند در آن به کاشت گل و گیاه بپردازند ولی هنوز برنامه گسترده و جامعی در نقاط دیگر تهران و شهرستان ها دیده نمی شود. حتی در مرکز کهریزک نگهداری از حیوانات دست آموزی را شروع کرده اند ولی این کار باید در هر پارکی انجام شود و هر سالمندی یک حیوان دست آموز داشته باشد و از آن مراقبت کند.
سالمندان روستایی به طور خودکار و به دلیل دسترسی راحت به طبیعت و حیوان، این کار را انجام می دهند. نگهداری از حیوانات نقش درمانی هم ایفا می کند. ثابت شده سالمندان مبتلا به آلزایمر (آلزایمر خفیف) با نگهداری از حیوانات آرامش بیشتری پیدا می کنند و در نیازهای سالمندان هم کمک میکند.
۶- در نظر گرفتن فعالیت فیزیکی
ورزش برای سالمندان باعث تندرستی و سلامت جسم و روح می شود؛ بنابراین اختصاص دادن مکان هایی برای رفع این نیازهای سالمندان جزو ضروریات است. بعضی از مراکز ورزشی استانداردهای لازم را ندارند و ممکن است سلامت سالمند را به خطر اندازند. مثلا کفپوش مناسبی نداشته باشند و باعث لیز خوردن سالمند و زمین خوردنش شوند.
در کشورهای توسعه یافته که تقریبا ۲۵ درصد از جمعیت آنها سالمند هستند توجه بیشتری به این طیف سنی شده است و در هر محله ای باشگاه های استانداردی وجود دارد که سالمندان همان محله می توانند در آنجا حضور یابند.
بهترین ورزش برای این گروه سنی ورزش های مقاومتی و هوازی است. توصیه می شود اگر سالمند مشکل خاصی ندارد هفته ای ۱۵۰ دقیقه برنامه فعالیتی را داشته باشد. ورزش های آرام مانند تایچی و یوگا نیز برای این طیف سنی مفید است. البته این ورزش ها هزینه بر هستند و دولت باید تمهیداتی را برای رفاه بیشتر سالمندان و استفاده از وسایل تفریحی بیندیشد و کارت های ویژه و تخفیف هایی را برای آنها در نظر بگیرد.
۷- در نظر گرفتن تجربیات سالمندان و استفاده بهینه از آن
در کشورهای شمال اروپا از تجربه های نسل قدیم استفاده بهینه می شود. آنها از سالمندان در مهد کودک ها و مدارس ابتدایی دعوت می کنند تا برای آنها از تجربه و اتفاق های گذشته تعریف کنند. این کار هم حس خوبی به سالمندان می دهد و هم بدین وسیله گسست بین نسلی از بین می رود و ۲ نسل قدیم و جدید به هم پیوند می خورند و کنار هم قرار می گیرند
wikiravan
